Tiếp nối tập sách Người xưa cảnh tỉnh - thói hư tật xấu của người Việt trong con mắt các nhà trí thức nửa đầu thế kỷ XX(viết chung cùng Trần Văn Chánh, Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM 2018, tái bản 2024), tác giả Vương Trí Nhàn tiếp tục cho ra mắt tập phiếm luận Cái vội của người mình để nói về thói hư tật xấu của người Việt.

Căn tính của người Việt hiện đại

Đây là kết quả của nhiều năm quan sát đời sống hàng ngày của tác giả, được ông khái quát lên thành những nội dung bằng kinh nghiệm của một người có hơn bốn mươi năm viết văn, viết báo và làm công tác nghiên cứu, xuất bản.

Đây cũng là kết quả của quá trình khai thác ba nguồn tư liệu chính của tác giả. Một là việc tìm hiểu và giải thích thói hư tật xấu lan tỏa trên báo chí và mạng xã hội mà tác giả tìm ở đó nhiều gợi ý. Hai là những công trình nghiên cứu khoa học xã hội soi rọi những vấn đề về người Việt, xã hội Việt mà tác giả dành thời gian để học hỏi.

Ba là những cuốn sách nghiên cứu triết học, xã hội học… như Tâm lý người Việt Nam nhìn từ nhiều góc độ, Từ điển biểu tượng văn hóa thế giới, Các giá trị đạo đức trong phát triển kinh tế…đã mang lại cho tác giả những gợi ý sâu sắc.

Cái vội của người mình gồm 80 bài phiếm luận về thói hư, tật xấu của người Việt hiện đại, được nhóm thành 5 chủ đề lớn, tương ứng với 5 phần của cuốn sách.

Ở mỗi chủ đề lớn, tác giả không chỉ chỉ ra hàng loạt thói hư tật xấu người Việt, mà còn phân tích, thảo luận, làm rõ hơn từng thói hư tật xấu này. Cách làm này của tác giả (đi từ cái chung đến cái riêng), không chỉ giúp người đọc nắm bắt được những nội dung / vấn đề mang tính hệ thống, mà còn giúp họ có được cái nhìn cụ thể, chi tiết về từng thói hư tật xấu.

Ví dụ như trong chủ đề “Những thói hư tật xấu bộc lộ trong làm ăn kiếm sống, đi lại, các hoạt động nghề nghiệp”, tác giả liệt kê một loạt thói hư tật xấu như: suy thoái đạo đức trong kinh doanh (khôn ranh, lọc lừa, thấy làm gì kiếm tiền được là làm, kiếm sống bằng bất cứ giá nào, làm bậy bất chấp pháp luật), thầy không ra thầy, thợ không ra thợ, giỏi kiếm ăn chứ không giỏi nghề, mạnh ai nấy sống, hỗn loạn trong giao thông, hỗn loạn trong tâm lý…

Từ đó, tác giả phân tích (giải phẫu), thảo luận (phiếm đàm), làm rõ những thói hư tật xấu này như một căn tính / đặc tính / căn bệnh trầm kha khó chữa của người Việt (nói cách khác là chỉ ra những lý do thâm căn cố đế khiến chúng ta khó thay đổi) .

Chẳng hạn khi nói về tật xấu kiếm sống bằng bất cứ giá nào, tác giả cho biết, thời chiến tranh, ở ta có người coi kho còn phá cả một cỗ máy chỉ để lấy mấy cái vít. Còn ngày nay, để kiếm sống, người ta làm bất cứ việc gì họ có thể làm, bất kể có hại cho người xung quanh, hoặc tàn phá môi trường đến mức độ như thế nào.

Người ta rải đinh trên đường cao tốc, bán đủ loại rau củ quả vừa phun thuốc trừ sâu, đá bóng vào lưới nhà để thực hiện hợp đồng bán độ. Rồi người ta chặt phá rừng vô tội vạ, mua bán bằng cấp và chức sắc, kê đơn cho bệnh nhân toàn những thứ thuốc đắt tiền để ăn hoa hồng…

Hay nói về thói hư tật xấu (tình trạng / thực trạng) thầy không ra thầy, thợ không ra thợ, tác giả cho rằng con người thời nay suy thoái so với thời ngày xưa ở sự lỏng lẻo trong mối quan hệ với công việc, nói cách khác là sự kém cỏi trong chất lượng công việc mà họ hoàn thành, điều này dẫn đến người ở ta chỉ có một trình độ nghề nghiệp loàng xoàng.

Tác giả viết “Có lẽ không nước nào nhiều cơ sở sản xuất như nước ta, hàng hóa chỉ được mẻ đầu, càng về sau càng hỏng. Nhiều con đường mới làm đã nứt vỡ toe toét. Đình chùa tu bổ ngày một lai căng xa lạ…”.

Theo tác giả, căn nguyên của tình trạng có phần “lộn xộn” trên không chỉ là do sự dễ dãi thiếu chuẩn mực cùng sự kém cỏi của những người cầm trịch, mà còn do sự tha hóa của người lao động. Nhiều người thiếu hẳn sự tha thiết với công việc hàng ngày, vốn là lẽ sống của mình”.

Nhận diện thói hư tật xấu để dần tiến tới cách khắc phục có hiệu quả

Tương tự, ở các chủ đề: “Những bất cập trong thói quen sinh hoạt, trong đời sống tinh thần mỗi cá nhân, trong các mối quan hệ người với người hàng ngày”; “Những di lụy quá khứ đồng thời trong mỗi thói hư tật xấu đều mang dấu vết thời đại”; “Những hạn chế kéo dài trong tổ chức và quản lý xã hội”, tác giả cũng liệt kê hàng loạt thói hư tật xấu.

Tác giả Vương Trí Nhàn. Ảnh: FBNV.

Có thể kể đến như: Lối sống buông thả vô độ, thói vung vít, lãng phí, sự cạnh tranh đến mức tàn bạo, lối ứng xử thô bạo trong đời sống, tâm lý cầu may, cầu lợi, tính ráo hoảnh, vô cảm, cái vội (lối sống nhanh, sống gấp) của người Việt hiện đại…

Nói về thói hư tật xấu ứng xử thô bạo trong đời sống, tác giả sách lấy một ví dụ một người nước ngoài đã nhận xét cách đi xe máy của dân mình mang nhiều tính cách bạo lực, nghĩa là luôn luôn trong tư thế muốn chèn ép nhau, đối đầu nhau, ai liều lĩnh chịu chơi hơn thì chiến thắng.

Không chỉ chỉ ra thói hư tật xấu của dân mình, trong cuốn sách tác giả còn đưa ra cái nhìn khái quát về những thói hư tật xấu để dần tiến tới cách khắc phục có hiệu quả.

Chẳng hạn nói về cái vội của người mình, tác giả không chỉ chỉ ra những tác động có phần tiêu cực của “một nhịp sống gấp gáp, gấp gáp đến liều lĩnh, vội vàng đến bất cần, công việc cứ rối tung cả lên mà vẫn chẳng việc gì ra việc gì”, mà còn tìm cách giải thích vì sao chúng ta lại sống vội như vậy.

Đồng thời, tác giả cũng vận dụng 3 thủ pháp kinh điển là lấy xưa nói nay, lấy ngoài nói trong, lấy người nói ta (những thủ pháp này cũng được ông sử dụng xuyên suốt trong cuốn sách) để chỉ những giá trị, lợi ích sống chậm, sống hài hòa đem lại.

Hay trong cuốn sách, từ kinh nghiệm của bản thân và quan sát những gì gần gũi xung quanh, tác giả còn chỉ ra quá trình tha hóa, quá trình đánh mất những gì tốt đẹp ở mỗi con người. Theo tác giả đây là một phần di sản của lớp người đang sống để lại cho các lớp kế tiếp, mà những người đi sau có thể sáng suốt hơn, không còn đánh mất mình, trở nên hữu ích hơn.

Bình luận về cuốn sách và phong cách phiếm luận của tác giả Vương Trí Nhàn, họa sĩ Nguyễn Quân viết: “Thảo luận trí tuệ thú vị cũng có thể chỉ là một thú tiêu khiển cho đỡ buồn tay. Cái lạ là dọn vườn quét rác tâm lý tùm lum như vậy mà đọc xong chẳng thấy bi quan, bị chấn thương gì... Bởi rác ấy, chấn thương ấy xưa đã có, đâu cũng có, người ta cũng có... nó chỉ là chuyện nhân văn. Thế gọi là thể phiếm đàm có ích”.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@znews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Cùng dự có các Ủy viên Bộ Chính trị: Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Đỗ Văn Chiến; Bí thư Trung ương Đảng, Chánh văn phòng Trung ương Nguyễn Duy Ngọc cùng lãnh đạo một số bộ, ban ngành Trung ương.

Nói chuyện thân mật với đông đảo bà con trên địa bàn ấp Mũi, xã Đất Mũi, Tổng Bí thư Tô Lâm bày tỏ vui mừng, gửi những lời thăm hỏi sức khoẻ và lời chào đại đoàn kết tới bà con, những người sống ở cực Nam của Tổ quốc dự Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc hôm nay.

Nhắc lại những câu thơ trong bài hát nổi tiếng "Áo mới Cà Mau" với ca từ thân thiết như:"Nghe nói Cà Mau xa lắm/Ở cuối cùng bản đồ Việt Nam/Ngại chi đường xa không tới/Về để nói với nhau mấy lời", Tổng Bí thư khẳng định, Đất mũi Cà Mau huyền thoại và lịch sử là mảnh đất của những con người anh hùng, những người đứng chân nơi đầu sóng ngọn gió để gìn giữ non sông, mở mang bờ cõi.

Nơi đây mang dấu ấn hào hùng của các bậc tiền nhân nhiều thế hệ, những người "mang gươm đi mở nước", chinh phục thiên nhiên, thú giữ, đổ mồ hôi xương máu để tạo ra vùng đất tươi đẹp ngày hôm nay. Để có được điều đó, ngoài sức mạnh phi thường của con người thì tinh thần đại đoàn kết là yếu tố kết tinh nên những thành quả đó.

Lịch sử cận đại, đương đại đã khắc ghi những tên các anh hùng: Phan Ngọc Hiển cùng các chiến sỹ Khởi nghĩa Hòn Khoai năm 1940; Lý Văn Lâm, Nguyễn Việt Khái, Dương Thị Cẩm Vân, Hồ Thị Kỷ và nhiều những "bà má Năm Căn"… Họ là những anh hùng của dân tộc, của quê hương Cà Mau, mảnh đất giàu truyền thống cách mạng với những chiến công vang dội lẫy lừng

Đánh giá cao những kết quả đạt được của chính quyền và Nhân dân cư ấp Mũi, xã Đất Mũi đạt được trong thời gian qua, Tổng Bí thư lưu ý, để thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như của tỉnh Cà Mau, xây dựng các cộng đồng dân cư phát triển, cuộc sống của mọi người dân, mọi nhà ngày càng ấm no, hạnh phúc, thôn xóm yên bình, môi trường xanh, sạch, đẹp thì các cấp uỷ, chính quyền, MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội của tỉnh Cà Mau nói chung, ấp Mũi, xã Đất Mũi huyện Ngọc Hiển nói riêng cần tiếp tục đoàn kết, đồng lòng, phát huy truyền thống tốt đẹp và những thành tựu đã đạt được trong thời gian qua.

Quyết tâm thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và nghị quyết đại hội đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra, thi đua lập thành tích chào mừng đại hội đảng các cấp và Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Tổng Bí thư Tô Lâm nói: "Cần thực hiện mạnh mẽ, quyết liệt các công việc, mục tiêu được đặt ra ngay từ bây giờ với tinh thần bước vào kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh của đất nước. Phát huy vai trò làm chủ, tinh thần tự quản của mỗi người dân để tiến tới xây dựng các khu dân cư đoàn kết, ấm no hạnh phúc hướng tới mục tiêu phát huy cao nhất sức mạnh đoàn kết, tính sáng tạo và tinh thần tự nguyện của cộng đồng dân cư và mỗi cá nhân trong cộng đồng phải tự quản để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần".

Với tinh thần đó, mỗi người dân không ngừng nỗ lực, cố gắng tự quản để giữ gìn an ninh trật tự; tự quản để cùng nhau đoàn kết phát triển kinh tế, hỗ trợ nhau trong cuộc sống, trong lao động sản xuất trên tinh thần "chia ngọt, sẻ bùi", "tối lửa tắt đèn có nhau" để cùng nhau cải thiện đời sống; tự quản để cùng nhau tham gia bảo vệ môi trường; tự quản để cùng nhau tham gia bảo vệ chủ quyền biên giới, chủ quyền biển, đảo.

"Cán bộ cơ sở thì phải thực hiện tốt phương châm 'Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng' với tinh thần nêu cao tính gương mẫu của cán bộ, đảng viên; phải gần dân, sát dân, thường xuyên nắm bắt tâm tư, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân; khắc phục biểu hiện ở gần dân nhưng không hiểu tâm tư, nguyện vọng của dân", Tổng Bí thư nhấn mạnh.

Thời gian tới, các cấp chính quyền trên địa bàn tỉnh cần tiếp tục tổ chức tốt các phong trào thi đua yêu nước, thực hiện tốt các chính sách, chương trình xã hội, an sinh, giảm nghèo bền vững của Nhân dân, đặc biệt quan tâm đến những người có công, các đối tượng yếu thế, người dân tại các địa bàn biển, đảo, vùng đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh.

Tổng Bí thư cũng yêu cầu lãnh đạo tỉnh Cà Mau quan tâm chăm lo tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc cho các khu dân cư, để ngày hội thực sự trở thành ngày vui của cộng đồng dân cư, qua đó cổ vũ, động viên tinh thần yêu nước trong mọi tầng lớp Nhân dân, củng cố tình làng, nghĩa xóm, phát huy sức mạnh của cộng đồng và có nhiều tác động tích cực đến đời sống chính trị, văn hoá - xã hội của mỗi địa phương, để mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng đều có trách nhiệm và có cơ hội tham gia xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, dân tộc cường thịnh, trường tồn trong thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Dịp này, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng trao nhiều phần quà cho các hộ gia đình chính sách, người có công và nhiều bà con Nhân dân tiêu biểu trên địa bàn.

Trước đó, đầu giờ sáng cùng ngày, Tổng Bí thư Tô Lâm cùng đoàn công tác tới dâng hương tưởng nhớ Đức Quốc Tổ Lạc Long Quân tại Đền thờ Lạc Long Quân, nằm trên địa bàn xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển.

Tại đây, Tổng Bí thư dâng hương, dâng hoa, bày tỏ lòng biết ơn, tưởng nhớ công lao Đức Quốc Tổ và các bậc tiền nhân đã khởi dựng cơ đồ, đặt nền móng cho sự hình thành quốc gia dân tộc Việt Nam.

Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân và tượng Mẹ được xây dựng hoàn thành năm 2020, nơi cuối cùng cực nam Tổ quốc. Hình tượng người Mẹ cạnh Đền thờ Cha - Lạc Long Quân, nơi "đất biết nở, rừng biết đi và biển sinh sôi" cũng là sự tri ân của lớp con cháu hôm nay với tổ tiên đã "lên rừng, xuống biển" mở mang bờ cõi.

Đây còn là điểm tựa tinh thần cho các thế hệ con cháu người Việt luôn giữ mãi niềm tin và quyết tâm bảo vệ chủ quyền biển đảo, bảo vệ nền độc lập và sự phát triển trường tồn của dân tộc.

Cũng trong sáng nay, Tổng Bí thư Tô Lâm đã trực tiếp thị sát và nghe lãnh đạo tỉnh Cà Mau báo cáo về tình hình xây dựng đê kè bảo vệ bờ biển tại bờ kè Đất Mũi và trồng cây lưu niệm trong khuôn viên Đền thờ Quốc Tổ Lạc Long Quân. 

Link: https://vov.vn/chinh-tri/tong-bi-thu-khac-phuc-bieu-hien-o-gan-dan-nhung-khong-hieu-tam-tu-cua-dan-post1136109.vov