11% tổng ca sinh trên toàn cầu từ bé gái dưới 19 tuổi

Mang thai ở tuổi vị thành niên là một vấn đề sức khỏe cộng đồng toàn cầu ảnh hưởng đến nhiều quốc gia, đặc biệt là những quốc gia ở khu vực có thu nhập thấp và trung bình. 

Số liệu thống kê của WHO tiết lộ rằng khoảng 11% tổng số ca sinh trên toàn thế giới - các em gái từ 15 đến 19 tuổi. Ở một số quốc gia, đặc biệt là ở châu Phi, tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên đặc biệt cao.

39.000 bé gái kết hôn trước khi bước sang tuổi 18

Theo số liệu của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), có hàng triệu trẻ em gái phải lập gia đình khi còn nhỏ tuổi, phải mang thai và sinh con khi các em chưa thực sự trưởng thành về mặt thể chất, tình cảm và xã hội để sẵn sàng làm mẹ.

Cụ thể, trên toàn cầu, cứ 3 nữ thanh niên trong độ tuổi từ 20-24 thì có 1 người (tương đương với khoảng 70 triệu người) kết hôn trước tuổi 18.

Nếu xu hướng này không được cải thiện, trong vòng một thập kỷ tới sẽ có 142 triệu trẻ em gái kết hôn trước khi sang tuổi 18.

Điều này có nghĩa là mỗi năm sẽ có 14.2 triệu trẻ em gái, hay mỗi ngày sẽ có 39.000 bé gái kết hôn khi "em chưa 18".

Gây ra nhiều biến chứng

Mang thai ở tuổi vị thành niên có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe và hạnh phúc của cả mẹ và con. 

Theo WHO, các bà mẹ tuổi vị thành niên có nguy cơ cao gặp các biến chứng khi mang thai và sinh nở. Con có nguy cơ sinh non hoặc nhẹ cân. 

Các bà mẹ tuổi 'teen' cũng có thể phải đối mặt với những hậu quả sức khỏe lâu dài, chẳng hạn như tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường. 

Ngoài những rủi ro về sức khỏe, các bà mẹ tuổi vị thành niên cũng có thể phải đối mặt với những thách thức về kinh tế và xã hội như giảm cơ hội giáo dục và việc làm.

Nguyên nhân: Nghèo đói, thiếu thông tin

Một loạt các yếu tố góp phần vào việc mang thai ở tuổi vị thành niên, bao gồm nghèo đói, không được tiếp cận với giáo dục, dịch vụ chăm sóc sức khỏe và bất bình đẳng giới. 

Ở nhiều xã hội kém phát triển, trẻ em gái không được tiếp cận thông tin và dịch vụ liên quan đến sức khỏe sinh sản và tình dục. Các em cũng phải đối mặt với sự kỳ thị và phân biệt đối xử của xã hội khi tìm kiếm các dịch vụ đó.

Ngoài ra, các chuẩn mực văn hóa và xã hội cho phép kết hôn sớm hoặc không khuyến khích sử dụng các biện pháp tránh thai cũng có thể góp phần làm tăng tỷ lệ mang thai ở tuổi vị thành niên.

Giải pháp: Giáo dục giới tính toàn diện (CSE) 

WHO khẳng định tầm quan trọng của giáo dục trong việc ngăn ngừa trẻ vị thành niên mang thai khi còn trẻ. Theo đó, giáo dục nhằm trao quyền cho những người trẻ tuổi với kiến thức và kỹ năng cần thiết để đưa ra quyết định sáng suốt về sức khỏe sinh sản và vấn đề tình dục, đồng thời giúp các em có thể phát triển thái độ và hành vi lành mạnh.

WHO khuyến nghị các quốc gia coi giáo dục giới tính toàn diện (CSE) như một chiến lược quan trọng để ngăn ngừa mang thai ở tuổi vị thành niên.

Cụ thể, CSE là một chương trình giáo dục được xây dựng phù hợp với lứa tuổi và văn hóa bao gồm nhiều chủ đề liên quan đến tình dục như giải phẫu học, các biện pháp tránh thai, các mối quan hệ và kỹ năng giao tiếp.

Chương trình có thể giúp những người trẻ hiểu được những rủi ro và hậu quả của hoạt động tình dục sớm, đồng thời khuyến khích các em chỉ quan hệ khi thực sự sẵn sàng.

Ngoài ra, WHO cũng khuyến nghị một loạt các biện pháp can thiệp khác để ngăn ngừa mang thai ở tuổi vị thành niên, bao gồm tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế thân thiện với thanh thiếu niên, thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ, đồng thời giải quyết các yếu tố kinh tế và xã hội góp phần gây ra tình trạng mang thai sớm.

Bảo Huy

“Các bệnh nhân béo phì đều có nguy cơ rối loạn mỡ máu, gây lắng đọng mỡ trên lòng mạch gây 2 hậu quả. Thứ nhất, lòng mạch hẹp đi, nham nhở gọi là xơ vữa mạch máu. Thứ hai, mỡ máu tăng lên, tốc độ dòng máu chảy chậm trên lòng mạch hẹp nguy cơ tắc mạch cao gấp nhiều lần”, bác sĩ phân tích.

Đặc biệt, Ths.BS Thành cũng nhấn mạnh, sau 2 năm dịch Covid-19 nhiều người bị rối loạn đông máu nên cẩn trọng khi dùng thuốc tránh thai. “Phụ nữ rối loạn tăng đông trên nền tảng dùng thuốc tránh thai có thể nguy hiểm, gây nhồi máu phổi hoặc tắc mạch phổi”, bác sĩ nhấn mạnh. Vì vậy sau khi mắc Covid-19 muốn sử dụng thuốc tránh thai, nên đến thăm khám và có sự tư vấn của bác sĩ.

Thuốc tránh thai khẩn cấp bản chất cũng chỉ là Progesterone - hormone sinh dục nữ, nhưng liều cao hơn một chút để ức chế quá trình rụng trứng. Do đó dùng tránh thai khẩn cấp hiệu quả thấp, chị em không thể coi đây là biện pháp tránh thai an toàn. Nhiều phụ nữ dù đã uống tránh thai khẩn cấp vẫn có thai.

Trường hợp nữ bệnh nhân uống từ 12-15 viên/tháng tránh thai khẩn cấp nên chuyển qua uống thuốc tránh thai hàng ngày. Liều của thuốc tránh thai hàng ngày sẽ thấp hơn so với thuốc tránh thai khẩn cấp dẫn đến tác dụng phụ ít hơn.

Ngoài thuốc tránh thai còn nhiều biện pháp tránh thai khác rất tốt từ cơ học đến nội tiết tố. Các biện pháp tránh thai cơ học chỉ tác động tại chỗ (ở tử cung, không đi vào tuần hoàn chung). Trong khi nhược điểm lớn của thuốc uống là đi vào tuần hoàn chung, chuyển hóa qua gan do đó gây 2 yếu tố nguy cơ là tình trạng tăng đông máu và thứ hai là có những trường hợp gây tổn thương gan. 

"Nguy hiểm là các nguy cơ tiềm tàng, chúng ta thường không cảm nhận các tác dụng phụ. Ví dụ như tắc mạch phổi xảy ra một cách đột ngột. Vì vậy quá trình uống thuốc tránh thai đặc biệt sau đợt đầu tiên sử dụng, phụ nữ nên khám sàng lọc định kỳ về huyết áp, mỡ máu…", bác sĩ cho biết.

Cũng theo Ths.BS Thành, hiện nay, đàn ông cũng chủ động trong việc tránh thai vì khi xảy ra việc mang thai ngoài ý muốn không chỉ phụ nữ, nhiều trường hợp nam giới cũng gặp áp lực. Quá trình thăm khám, bác sĩ gặp nhiều người đàn ông đã có 3 con tình nguyện đến viện để dùng phương pháp thắt ống dẫn tinh với lý do “thấy vợ mang thai, sinh con vất vả quá”. 

Tương tự, Ths.BS Tạ Việt Cường - Phó Giám đốc, Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội cơ sở 2 cũng thông tin ngoài phương pháp tránh thai phổ biến như bao cao su còn có phương pháp triệt sản chon nam. BS Cường từng thực hiện nhiều ca triệt sản chon nam giới, cho biết: “Thắt ống dẫn tinh là phương pháp đình sản ở nam giới với hiệu quả cao và an toàn. Xã hội văn minh, xu hướng nam triệt sản tăng dần lên do một số người hiểu rằng, triệt sản nam không gây ra các nguy cơ như teo tinh hoàn hay ảnh hưởng đến sinh lý đàn ông… Biện pháp này không ảnh hưởng đến khả năng tình dục của nam giới”.

Bên cạnh đó, triệt sản là thủ thuật ít xâm hại, ít tốn thời gian, phục hồi nhanh với nguy cơ nhiễm trùng thấp. “Phương pháp này phù hợp với người đã đủ con, không còn nhu cầu sinh con nữa. Khi triệt sản, nam giới đỡ stress, lo ngại về vấn đề bạn đời mang thai ngoài ý muốn”, BS Cường chia sẻ.

Em bé sơ sinh có 8 bào thai trong bụng