Tình hình càng thêm trầm trọng do các khoản trả nợ khổng lồ với Trung Quốc, dự trữ ngoại hối ở mức thấp nhất trong một thập kỷ và chính phủ chi tiêu cao cũng như cắt giảm thuế làm xói mòn nguồn thu ngân sách. Trong khi đó, lạm phát bị thúc đẩy do chính phủ in tiền để trả các khoản vay trong nước và trái phiếu nước ngoài.

Quân đội Sri Lanka đang đảm bảo các mặt hàng thiết yếu như gạo được bán theo giá chính phủ ấn định. Ảnh: EPA

Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính, nửa triệu người Sri Lanka đã rơi xuống dưới mức nghèo khổ kể từ khi đại dịch bùng phát, tương đương với việc đảo ngược tiến trình chống đói nghèo trong 5 năm.

Theo báo Guardian, lạm phát đã đạt mức cao kỷ lục là 11,1% vào tháng 11 năm ngoái. Giá cả leo thang đã khiến những người trước đây khá giả đang phải vật lộn để nuôi sống gia đình. Nhiều người hiện không đủ khả năng chi trả cho các hàng hóa cơ bản.

Sau khi Tổng thống Rajapaksa tuyên bố Sri Lanka đang trong tình trạng khẩn cấp về kinh tế, quân đội được trao quyền để đảm bảo các mặt hàng thiết yếu, kể cả gạo và đường, được bán theo giá chính phủ ấn định. Song, điều đó hầu như không giúp xoa dịu nỗi thống khổ của người dân.

Điêu đứng vì khủng hoảng

Anurudda Paranagama, một tài xế ở thủ đô Colombo, đã làm công việc thứ hai để trả chi phí ăn uống tăng cao và trang trải khoản vay mua ôtô, nhưng vẫn không đủ. “Tôi rất khó trả được nợ. Đến khi phải trả tiền điện, tiền nước và tiền ăn uống thì tôi đã rỗng túi”, anh Paranagama nói và cho biết thêm, cả gia đình anh hiện chỉ ăn 2 bữa một ngày thay vì 3 bữa như trước kia.

Giá rau củ ở Sri Lanka đã tăng hơn 50% so với trước đây. Ảnh: The Guardian

Paranagama mô tả cách người bán tạp hóa trong làng của anh phải cắt những gói sữa bột 1kg và chia nó thành những gói 100g vì khách hàng không đủ tiền mua nguyên gói ban đầu. Gia đình anh hiện cũng chỉ mua 100g đậu thay vì 1kg cho cả tuần.

Theo Hội đồng Du lịch và lữ hành thế giới, mất việc làm và doanh thu quan trọng từ du lịch, vốn thường đóng góp hơn 10% GDP của Sri Lanka là rất đáng kể. Hơn 200.000 người dân tại quốc gia Nam Á đã mất kế sinh nhai trong lĩnh vực du lịch và lữ hành.

Tình hình trở nên tồi tệ đến mức xuất hiện các hàng dài chờ đợi bên ngoài văn phòng cấp hộ chiếu, khi cứ 4 người Sri Lanka, chủ yếu là thanh niên và người được học hành, lại có một người bày tỏ mong muốn rời khỏi đất nước.

Đối với những công dân lớn tuổi, thực trạng gợi nhớ đầu những năm 1970, khi việc kiểm soát nhập khẩu và sản lượng thấp trong nước đã gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng các mặt hàng thiết yếu, khiến mọi người phải xếp hàng dài chờ mua bánh mì, sữa và gạo.

Cựu Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương WA Wijewardena cảnh báo, tình trạng vật lộn của người dân sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tài chính, từ đó khiến cuộc sống của họ càng trở nên khó khăn hơn và sẽ dẫn tới một cuộc khủng hoảng nhân đạo.

Ngập trong các khoản nợ nước ngoài

Một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với Sri Lanka là gánh nặng nợ nước ngoài khổng lồ, đặc biệt đối với Trung Quốc. Nước này hiện nợ Trung Quốc hơn 5 tỷ USD và năm ngoái đã vay thêm 1 tỷ USD từ Bắc Kinh để giúp giải quyết cuộc khủng hoảng tài chính cấp tính.

Một trong những vấn đề cấp bách hiện nay của Sri Lanka là gánh nặng nợ nước ngoài. Ảnh: Pacific Press

Trong 12 tháng tới, đối với chính phủ và khu vực tư nhân, Sri Lanka sẽ phải hoàn trả các khoản vay trong và ngoài nước ước tính lên tới 7,3 tỷ USD, bao gồm cả việc hoàn trả 500 triệu USD trái phiếu quốc tế vào tháng 1. Tuy nhiên, tính đến tháng 11/2021, dự trữ ngoại tệ sẵn có chỉ là 1,6 tỷ USD.

Theo cách tiếp cận thông thường, Bộ trưởng Chính phủ Ramesh Pathirana bày tỏ hy vọng sẽ giải quyết các khoản nợ dầu mỏ trong quá khứ với Iran bằng trà, cụ thể là gửi cho quốc gia Hồi giáo lượng trà trị giá 5 triệu USD mỗi tháng để tiết kiệm tiền.

Nghị sĩ đối lập và cũng là chuyên gia kinh tế Harsha de Silva gần đây phát biểu trước quốc hội rằng, dự trữ ngoại tệ ước tính là 437 triệu USD vào tháng 1 năm nay, trong khi tổng nợ nước ngoài cần thanh toán sẽ là 4,8 tỷ USD từ tháng 2 đến 10, đồng nghĩa "quốc gia sẽ hoàn toàn phá sản".

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Ajith Nivard Cabraal trấn an dư luận rằng, Sri Lanka có thể trả các khoản nợ của mình một cách “liền mạch”. Song, quan chức này thừa nhận, đất nước có nguy cơ vỡ nợ rất lớn, dẫn đến hậu quả kinh tế thảm khốc.

Bất cập về chính sách

Trong khi đó, quyết định đột ngột của Tổng thống Rajapaksa vào tháng 5 về việc cấm tất cả các loại phân bón, thuốc trừ sâu cũng như buộc nông dân sử dụng các sản phẩm hữu cơ mà không cảnh báo trước đã khiến một cộng đồng nông nghiệp thịnh vượng trước đây phải điêu đứng.

Lí do vì nhiều nông dân, vốn đã quen dùng và thường xuyên lạm dụng phân bón và thuốc trừ sâu, đột nhiên không có cách nào khác để tạo ra cây trồng khỏe mạnh hoặc chống lại cỏ dại, côn trùng. Nhiều người lo sợ bị thua lỗ nên đã quyết định không trồng trọt, làm tăng thêm tình trạng thiếu lương thực ở Sri Lanka.

Nhiều nông dân Sri Lanka đã bỏ việc trồng trọt vì sợ thua lỗ. Ảnh: AP

Chính phủ đã đảo ngược quyết định hồi cuối tháng 10 năm ngoái và người nông dân hiện phải vật lộn để trả phí mua phân bón nhập khẩu cao mà không có sự trợ giúp.

Trong một nỗ lực nhằm giảm bớt các vấn đề và ngăn chặn các chính sách gây khó khăn, không được người dân đồng tình nhất, Chính phủ Sri Lanka đã sử dụng các biện pháp cứu trợ tạm thời, ví dụ như hạn mức tín dụng để nhập khẩu thực phẩm, thuốc men và nhiên liệu từ nước đồng minh láng giềng Ấn Độ, đồng thời hoán đổi tiền tệ từ Ấn Độ, Trung Quốc và Bangladesh cũng như các khoản vay để mua xăng dầu từ Oman.

Tuy nhiên, những khoản vay này chỉ mang lại sự cứu trợ ngắn hạn và phải được hoàn trả nhanh chóng với lãi suất cao, làm tăng thêm gánh nặng nợ nần của Sri Lanka.

Anushka Shanuka, một huấn luyện viên cá nhân, là một trong những người từng có cuộc sống sung túc nhưng hiện phải vật lộn để kiếm sống. Ông than phiền giá rau củ đã tăng hơn 50%.

“Chúng tôi không thể sống như trước đây, vào thời điểm trước đại dịch. Chính phủ hứa sẽ giúp chúng tôi nhưng không có gì xảy ra, vì vậy chúng tôi chỉ đang cố kiểm soát tốt nhất có thể. Tôi không biết chúng tôi có thể tiếp tục như thế này được bao lâu nữa", Shanuka đau khổ nói.

Tuấn Anh

>>> Đọc tin thế giới 24h trên Vietnamnet 

Ảnh hưởng của biến thể Omicron đối với các nền kinh tế thế giới

Dù phải mất một thời gian nữa mới có dữ liệu thống kê đầy đủ, nhưng những chỉ số ban đầu đã hé lộ ảnh hưởng của biến thể Omicron đối với các nền kinh tế thế giới.

Hàng trăm chiến đấu cơ Mỹ tập trận ở biển Philippines

Boeing bị tố giấu tin quan trọng về mẫu máy bay Indonesia rơi

Bất an bao trùm Nhà Trắng

Chính quyền Trump đã dấn vào cuộc chiến thương mại với nhiều mục đích địa chính trị sâu rộng: Buộc Trung Quốc chơi theo luật, nhưng cũng nhằm kiềm chế sự vươn dậy của cường quốc châu Á này.

Giáo sư kinh tế Peter Navarro. (Ảnh: Bloomberg)

Tổng thống Trump đã đánh thuế vào hàng trăm tỷ đôla hàng hóa nhập từ Trung Quốc. Không chỉ có vậy, để trợ giúp các doanh nghiệp và ngăn các nước hưởng lợi trong khi Mỹ chịu thiệt, ông đã đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), đồng thời khởi xướng đàm phán song phương với EU, Nhật và một số đồng minh.

Trong một bài viết trên tạp chí The Atlantic, tác giả Annie Lowrey chỉ ra Peter Navarro nằm trong số các tướng lĩnh quan trọng nhất của Tổng thống Trump trong cuộc chiến thương mại. Ông là một giáo sư kinh tế, một cựu thành viên Dân chủ từng vài lần ứng cử vào các vị trí công quyền nhưng thất bại. Ông không nắm giữ vai trò chính thức nào trong các cuộc đàm phán thương mại, cũng không kiểm soát các đòn bẩy chính sách. Ông không có tên trong Nội các.

Theo Annie Lowrey, vị giáo sư 69 tuổi này và ông Trump có nhiều quan điểm chung. Hai người đều cho rằng Trung Quốc đã dành 2 thập niên qua để "xé toạc" nước Mỹ, rằng các chính sách thương mại quyết liệt sẽ hồi hương việc làm trong lĩnh vực sản xuất, và thâm hụt thương mại của Mỹ đang khiến nước này kiệt quệ, thậm chí hủy hoại an ninh quốc gia.

Nhiều quan chức cấp cao trong chính quyền Trump cũng nhất trí như vậy, trong số đó có Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer. Nhưng không ít người khác – trong đó có Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin và Larry Kudlow của Hội đồng Kinh tế quốc gia – lại không nghĩ thế. Và giữa tranh cãi đó, vai trò của Navarro là đưa các ý tưởng của Tổng thống vào thực tế, đảm bảo niềm tin của ông không bị suy yếu.

Tác giả Annie Lowrey mô tả Peter Navarro là "người điên" đằng sau cách tiếp cận "lý thuyết người điên" của ông Trump với chính sách kinh tế, từ đó làm cho cả kẻ thù và đồng minh tin Tổng thống Mỹ có thể và sẽ làm bất cứ điều gì để làm cho đất nước ông vĩ đại trở lại.

Navarro lớn lên ở Bờ Đông, vào Đại học Tufts theo diện học bổng, làm 3 năm cho Peace Corps ở Thái Lan, sau đó học Harvard lấy bằng Tiến sĩ kinh tế, đến Nam California giảng dạy. Vào cuối thập niên 1980, Navarro chạy đua vào một loạt vị trí - thị trưởng, thành viên hội đồng thành phố, đại diện Mỹ... nhưng bất thành.

Trong khi giảng dạy tại trường kinh doanh Đại học UC Irvine, Navarro còn tham gia bình luận trên truyền hình và mở một hãng có tên Platinum Capital Management. Ông viết một số cuốn sách về thị trường và làm giàu.

Mãi sau này Navarro mới quan tâm đến Trung Quốc, xuất phát từ thực tế các sinh viên theo học Thạc sĩ quản trị kinh doanh (MBA) ban đêm mất dần công việc họ làm vào ban ngày. Ông nghĩ sự cạnh tranh không công bằng từ bên kia Thái Bình Dương là một trong những nguyên nhân chính.

Navarro đã viết 3 cuốn sách cảnh báo về những hệ quả từ sự trỗi dậy của Trung Quốc cả về kinh tế và quân sự. Nổi bật là cuốn Death by China (Chết bởi Trung Quốc), với một loạt cáo buộc rằng Trung Quốc "đánh cắp" các nhà máy và việc làm của người Mỹ, mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung khiến Mỹ dễ bị tấn công hạt nhân, và các công ty Mỹ chịu tổn thất vì quá nhiều giám đốc điều hành của họ là người nước ngoài.

Nhưng các nhà kinh tế cả cánh tả lẫn cánh hữu  đều cho rằng quan điểm cơ bản của Navarro về thương mại đã lỗi thời, nhầm lẫn hoặc không đúng. Theo họ, không thể có cách nào để đưa công việc từ Trung Quốc về Mỹ vì chuỗi cung ứng của các công ty quá phức tạp. Chẳng hạn tất cả các xe hơi "sản xuất tại Mỹ" đều có các bộ phận nhập khẩu - từ Canada, Trung Quốc, Brazil, Mexio, Hàn Quốc.

Cả hai đảng ở Washington thì cho rằng tốt hơn là đối xử với Trung Quốc theo kiểu vừa là bạn vừa là thù chứ không phải đối thủ. Các hiệp định thương mại và cam kết ngoại giao sẽ cho phép Mỹ khuyến khích Bắc Kinh mở cửa thị trường và tự do hóa xã hội.

Chính sách trả thù của Navarro mang lại cho ông một số người bạn trong giới chuyên gia kinh tế ở Washington và châu Á. Nó cũng dọn đường cho ông bước vào chính quyền, nơi ông tìm được vị sếp tổng đồng cảm với quan điểm của mình.

Ảnh: Supply Chain 24/7

Trong chiến dịch tranh cử, Navarro – cùng với Wilbur Ross – là kiến trúc sư trung tâm cho các chính sách thương mại của ông Trump, đưa ra tầm nhìn của ông về Trung Quốc và vạch ra các kế hoạch kiềm chế siêu cường đang lên này.

Khi nhậm chức, Tổng thống Trump thành lập Hội đồng Thương mại Quốc gia và chỉ định Navarro đứng đầu. Có tin cơ quan này tạo ra thế cân bằng với Hội đồng Kinh tế quốc gia, thậm chí là Hội đồng An ninh quốc gia. Gary Mnuchin và Gary Cohn của Goldman Sachs cũng tham gia, và chính quyền ngay lập tức sa vào các cuộc chiến luẩn quẩn về chính sách thương mại.

Trong một thời gian, những chú bồ câu chiến thắng. Cohn chơi phòng thủ trước các động thái quyết liệt nhất của Navarro, trong đó có 3 lần thuyết phục Trump rút khỏi NAFTA. Chánh văn phòng John Kelly rốt cuộc vẫn gạt được Navarro ra rìa: Hội đồng Thương mại quốc gia bị loại bỏ, và Navarro được đặt dưới sự giám sát của Cohn.

Nhưng phe diều hâu lại chiếm lợi thế. Mặc dù Navarro ở ngoài rìa nhưng ông có tiếng là thường đi lòng vòng quanh Nhà Trắng nhiều giờ liền chỉ để gặp được và thuyết phục Tổng thống. Cuối cùng, Peter Navarro lại được trọng dụng. Cohn ra đi. Và vị Tổng tư lệnh Mỹ bước vào cuộc chiến thương mại.

Thanh Hảo

'Chiến tranh thương mại' leo thang, TQ hối hả tìm đồng minh

Trung Quốc đang cố lôi kéo phần còn lại của thế giới để ủng hộ nước này về mặt chính trị trong cuộc xung đột thương mại với Mỹ.