Hình tượng nghệ thuật Pháo hoa đêm tháng Chạp được tác giả sử dụng như một ẩn dụ nghệ thuật về khúc khải hoàn chiến thắng của nhân dân, chiến sĩ Thủ đô Hà Nội suốt 12 ngày đêm kiên cường và anh dũng chống lại các cuộc không kích bằng máy bay B52 của không quân Mỹ. 

Hình ảnh người chiến sĩ phòng không và cô tự vệ Hà Nội là nhân vật trung tâm, xuyên suốt của bản trường ca. Họ tiêu biểu cho tuổi trẻ, khát vọng, ý chí và niềm tin của người dân Thủ đô trong hiểm nguy gian khó vẫn ngẩng cao đầu để chiến thắng kẻ thù. Họ có những kỷ niệm dấu yêu của những chàng trai cô gái học sinh Hà Nội một thời tuổi trẻ đầy biến động trong tiếng bom rơi, tiếng báo động phòng không. Họ lớn lên trong cuộc chiến tranh và chính họ lại trở thành nhân vật trung tâm của chiến thắng này.

Ngay từ Khúc dạo mở màn, tác giả đã chủ tâm hé mở một phần về truyền thống của vùng đất Thăng Long – Đông Đô bên dòng sông Hồng lịch sử và sử dụng hình ảnh “Đêm lửa rực trời/ Pháo hoa” để khai bút cho những diễn biến chính trong các chương nội dung của trường ca này.

Một tác phẩm trường ca rất dài. Tuy nhiên bố cục chung của nó tương đối dễ thấy và trải dài theo mạch cảm xúc, sự kiện thống nhất. Ban đầu là những tâm tư, tình cảm của tác giả với mảnh đất Thăng Long (chương 1:Thành phố tình yêu) với những hình ảnh biểu trưng, điển hình, những mong muốn, hy vọng, tin tưởng vào “tầm nhìn” và “Ngày mai tươi sáng”.

Tiếp đó, là những biến cố nguy hiểm khi chiến tranh leo thang thành cuộc không kích rải thảm của lực lượng máy bay B52 Hoa Kỳ (chương 2: Những đêm không ngủ),những chuẩn bị cả vật chất lẫn tinh thần trong cuộc chiến phòng ngự tại Hà Nội (chương 3: Trận địa trong lòng mẹ), không thiếu những lo lắng và cả những phút giây thảnh thơi, lãng mạn (Khúc ca về những tổ chim) với những hình ảnh “Trên cầu Long Biên bốn bề nắng gió/ Màu áo em lẫn màu mây”…

Nếu như chương 4 (Thần thoại) nói về nỏ thần đã được “nhân hóa” về tên lửa SAM, điểm tựa của thủ đô từ trong huyền tích Cổ Loa, thì chương 5 (Lửa - Máu) đã mô tả khá chi tiết về những trận địa phòng không, những nòng pháo, tên lửa hướng lên bầu trời trực chiến. Đặc biệt là từ đây cũng hiện ra hàng loạt những thảm họa nhân đạo, tội ác chiến tranh (Nhật ký tội ác; Lời những ngôi nhà; Lời một em bé; Lời một pho tượng…) đủ cho bạn đọc cảm nhận sâu sắc và đầy đủ về sự kiên cường và cả những đau thương mất mát của Hà Nội những tháng ngày nóng bỏng dưới đạn bom.

Chương cuối cùng (Đêm pháo hoa), chính là phần nội dung tác giả tập trung mô tả trận đánh, tái hiện lại tương đối rõ nét về những giây phút cam go ác liệt (Đêm nay rồng lửa của ta bay lên/ Trận hợp đồng thật tuyệt đẹp). Cuộc chiến B52 và phòng không Hà Nội rồi cũng phải kết thúc khi những chiếc máy bay nổ tung như “pháo hoa” giữa trời đêm Hà Nội. Tác giả bám theo dòng sự kiện đó để tăng cường cảm xúc, viết lên những dòng tự hào (Có tiếng vó ngựa Phù Đổng Thiên Vương/ Có hào khí Chi Lăng/ Có thế trận của cọc gỗ Bạch Đằng/ Có Đống Đa vùi thây quân xâm lược…).

Đó chính là logic chặt chẽ của bản trường ca mà các chương là những nấc thang, khởi đầu cho những mạch tiếp theo.

Phần Vĩ thanh là để khép lại trường ca. Cảnh yên bình tin tưởng vào tương lai tốt đẹp được thể hiện qua nhiều hình ảnh lãng mạn, trữ tình mà nổi bật là cảnh thanh bình (Và kia Tháp Rùa vẫn soi bóng xuống Hồ Gươm/ Gió sông Hồng mát rượi/ Xoa dịu những vết thương…) và tình yêu đôi lứa (Hãy nắm chặt tay anh/ Chúng ta sẽ về bên mẹ/ Chắc đêm nay người vẫn thức/ đợi anh và em trở về/ Chúng ta hãy bước đi thật nhẹ/ Và em đừng nói gì trước mẹ nghe em).

Trong cuốn sách trường ca Pháo hoa đêm tháng chạp, chúng ta thấy khá rõ tính cốt truyện truyền thống được bổ sung khá nhiều yếu tố trữ tình. Tác giả dùng tới 6 chương chính để bố cục nội dung, sử dụng ngôn từ giản dị, dễ hiểu để diễn đạt thông qua các thể loại thơ đan xen. Mặc dù về mặt ngôn từ có biến hóa đa dạng nhưng vẫn cố gắng bám sát theo phong cách và ngôn ngữ của thi ca.

Những hình ảnh, biểu tượng được xây dựng có chủ đích và có tính điển hình nhất định, mục đích là gói ghém cảm xúc, tư tưởng của tác giả cho logic, thống nhất và xuyên suốt toàn bộ tác phẩm. Đó là điểm mạnh và cũng là đặc điểm của trường ca hiện đại: mặc dù vẫn bám theo cốt truyện nhưng đã bổ sung yếu tố trữ tình, khai thác yếu tố tâm lý, nổi bật triết lý. Nhờ đó những xúc cảm riêng tư của bản thân tác giả được yếu tố lịch sử trong tác phẩm hỗ trợ truyền tải, phát triển, từ đó tạo ra những cảm hứng sâu sắc hơn cho bạn đọc.

Trần Đạt - Tiểu Phi

"Đàn bà đều thích đẹp, thích trẻ, thích được yêu"

Ở tuổi 73 nhưng NSND Thanh Hoa lúc nào cũng tràn đầy năng lượng và được nhận xét là trẻ đẹp hơn so với tuổi. Tất cả những điều tích cực này có phải nhờ cuộc sống viên mãn mà cô đang sở hữu không?

- Ở tuổi này, tôi vẫn quan niệm nếu mình thích cái gì thì phải làm tới nơi tới chốn, đừng làm hại cho người khác là được. Còn với tất cả những người xung quanh, mình vì ai được thì vì còn không thì hãy vì mình trước tiên.

Đặc biệt, phải luôn có niềm tin rằng, mình vẫn còn sức khỏe và vẫn còn đủ năng lượng để làm những điều mình thích. Phải có niềm tin như thế trong mọi lĩnh vực.

Hơn cả là vấn đề tình cảm. Tình cảm ở cái tuổi này cũng quan trọng lắm. Như tôi năm nay 73 tuổi rồi nhưng tình cảm gần như vẫn là một sự quyết định, sự trường tồn.

Tôi nghĩ ai cũng vậy thôi, đàn bà đều thích đẹp, thích trẻ, thích được yêu. Yêu thương thì dù ở tuổi nào cũng cần cả hành động và lời nói.

Vậy bây giờ, cô và chú còn hay nói những lời ngọt ngào với nhau không?

- Tới tận bây giờ, tôi chưa bao giờ không xưng em với chú dù chú kém tôi 6 tuổi. Tôi nghĩ trong gia đình, mình càng trân trọng, yêu thương chồng mình thì con cái nó cũng sẽ học theo.

Và nếu như mình có chút gì tỏ ra thờ ơ, coi thường chồng thì sẽ làm gương xấu ngay. Hiện, tôi đã có cả cháu nội, cháu ngoại, con dâu, con rể rồi cho nên cách sống của vợ chồng tôi rất quan trọng.

Mà chúng tôi là yêu thương nhau chân thành chứ không bao giờ diễn, cáu cái là mặt vẫn sưng lên ngay, giận nhau thì lúc ngủ mỗi người sẽ quay về một phía (cười).

Mỗi lần giận hờn như vậy thì cô hay chú sẽ chủ động làm lành trước?

- Thường là chú nhưng cũng có lúc là tôi. Tính tôi hay quên nên nhiều khi không nhớ là mình đang giận chồng. Ví dụ như có một lần giận nhau, nằm quay lưng đi rồi xong tự nhiên mất điện, tôi thì sợ bóng tối thế là vội ôm chặt chồng rồi bảo: "Anh ơi, anh ra lấy nến hay gì cho em đi". Thế là chồng bảo: "Không giận nữa à?". Lúc đó, tôi mới nhớ ra là đang giận... (cười).

"Giờ mọi người khen hát hay không sướng bằng khen đẹp"

Cô có chia sẻ rất yêu thích cái đẹp, cô có thể tiết lộ mình thường làm đẹp thế nào không?

- Thật ra tôi thấy, người ta thiếu cái gì thì muốn được khắc phục cái đấy. Tôi thiếu nhất vẻ đẹp, người thì lùn, da thì đen nhưng lại rất thích điệu, rất muốn làm cho mình đẹp và luôn khao khát được mọi người khen là đẹp (cười).

Gần như là mong muốn đầu tiên ấy, giờ mọi người khen hát hay nhiều khi tôi cũng không sướng đâu nhưng bảo "có tuổi rồi mà vẫn đẹp" thì... lại thích.

Tôi thích điệu, thích đẹp nhưng khoản làm đẹp thì tôi không giỏi. Có lẽ tôi là một trong những nghệ sĩ tương đối nổi tiếng giản dị vì tôi không biết một chút gì về những thứ xa xỉ, không biết nhảy đầm, rượu không nghiện… Nếu mà nói dùng đủ mọi cách cho mình lộng lẫy thì tôi không có ý thức làm điều đó, nói thật ra là tôi sống rất nông dân.

Tôi còn là người vô cùng vụng về, nhất là tề gia nội trợ, tôi không biết làm gì. Tôi không biết nấu nướng, ở nhà chú toàn nấu cho tôi ăn thôi. Tôi mà vào bếp thì cả nhà hoảng hồn vì chắc chắn một món nào đó sẽ độc đáo không ăn nổi, kiểu thế.

Tự nhận bản thân nhiều nhược điểm, vậy điều gì ở cô lại khiến người đàn ông bên cạnh yêu thương và "phục tùng" cô đến vậy?

- Không hề phục tùng đâu, chú nghe vì tôi nói đúng và tôi luôn sống vì chồng con.

Ngoài gia đình, âm nhạc với cô những năm gần đây như thế nào?

- Đến tuổi này, bảo tôi lên sân khấu hát trồng lúa, trồng hoa với leo núi là tôi ngại. Cảm giác có sự chai lỳ nếu như khán giả không khích lệ thì hát như một cái máy hát thôi bởi vì người ta không thể giả dối hát một nghìn lần thì giống nhau một nghìn lần.

Cũng có những lúc tôi oải, không muốn hát chứ nhưng nếu như có sự yêu thương của khán giả thì tôi lại cháy hết mình. Như có hôm tôi đến một sự kiện, nghĩ sẽ không hát đâu nhưng khán giả cứ hô "Tàu anh qua núi" thì tôi lại ra hát và hát rất hay, hát như chưa bao giờ được hát.

(Theo Dân trí)