Nhà tâm lý học và khoa học hành vi Gerd Gigerenzer - Giám đốc Trung tâm Harding xem xét khả năng nhận thức rủi ro tại Đại học Potsdam ở Đức, cho biết các thuật toán này có thể đang thay đổi thế giới và cả hành vi của con người theo cách mà không ai lường trước được. Trước đây khi còn là giám đốc của Trung tâm Nhận thức và Hành vi Thích ứng tại Viện Phát triển Hành vi Max Planck, ông đã tiến hành nghiên cứu về cách mọi người đưa ra lựa chọn khi đối mặt với bất trắc trong hàng thập kỷ. 

Trong cuốn sách mới nhất của mình, “How to Stay Smart in a Smart World”, TS. Gigerenzer cho thấy cách các thuật toán đang dần định hình tương lai của con người, và tại sao cần ghi nhớ rằng chúng không phải là con người.

Xử lý những biến cố là công việc của bộ não con người

- Ngày nay, thuật ngữ “thuật toán” đã trở thành một từ phổ biến. Vậy “thuật toán” là gì?

Đó là thứ có trường nghĩa rất rộng, vì vậy, chúng ta cần xác định rõ thuật toán đang được nhắc đến là gì. Một trong những kết luận trong nghiên cứu của tôi tại Viện Max Planck là nếu bạn có một nhiệm vụ cố định với yêu cầu rõ ràng, thì các thuật toán phức tạp, chẳng hạn như mạng neuron sâu, chắc chắn hiệu suất hơn con người. Ví dụ như trò cờ vua và cờ vây. 

Nhưng nếu bạn có một vấn đề phức tạp và có tính biến thiên, ví dụ: dự đoán một loại virus như virus corona, hãy tránh xa các thuật toán phức tạp. Xử lý những biến cố là công việc của bộ não con người, khi đó, nó sẽ xác định một đến hai yếu tố quan trọng và bỏ qua phần còn lại. Đó không phải điều mà các thuật toán có thể giải quyết được. Tôi gọi đây là “nguyên tắc thế giới cân bằng” và nó đóng vai trò như là manh mối đầu tiên về khả năng của AI. Và để tận dụng tối đa tiềm năng của AI, chúng ta phải làm cho mọi thứ trở nên dễ phỏng đoán hơn.

- Việc có thể hiểu cách các thuật toán này đưa ra quyết định có lợi ích gì không?

Tính minh bạch của thông tin là vô cùng quan trọng và tôi tin rằng nó nên thuộc về quyền của con người. Nếu thông tin minh bạch, bạn có thể làm việc dựa trên chúng và tự xử lý thông tin thay vì dựa vào một thuật toán có thể ví như một nhóm công nhân được trả lương thấp. Vì vậy, chúng ta cần biết khi nào thì nhận định của con người là cần thiết và hiệu quả hơn.

“Chúng ta là khách hàng và có quyền kiểm soát”

- Tại sao ngài đưa ra nhận định “công nghệ kỹ thuật số có thể dễ dàng nghiêng cán cân về phía các hệ thống chuyên quyền”? Điều này có gì khác biệt so với công nghệ thông tin trong quá khứ?

Những lời này là hoàn toàn có căn cứ. Trong số tất cả những lợi ích mà công nghệ kỹ thuật số mang lại, một trong những mặt tối là ta có khả năng bị giám sát. Hiện nay mọi người thường không đọc chính sách bảo mật, vậy nên họ nhận thức được nguy cơ này. Tuy nhiên, chính sách bảo mật cũng được thiết kế để người đọc không hiểu rõ; chúng quá dài và phức tạp. Đã đến lúc chúng ta cần phải lấy lại quyền kiểm soát. 

- Vậy chúng ta cần phải nhận thức được điều gì để trở nên “sáng suốt” trước nguy cơ này?

Hãy nghĩ về một quán cà phê miễn phí gần chỗ của bạn. Mọi người đến đó vì nó miễn phí, và tất cả các quán cà phê khác đều phải đóng cửa. Khi đó, bạn không còn lựa chọn nào khác, nhưng ít nhất bạn cũng được uống cà phê miễn phí và có không gian để vui vẻ trò chuyện với bạn bè. Tuy nhiên, những chiếc micro sẽ được đặt trên bàn và máy quay sẽ được gắn trên tường, để ghi lại những điều bạn nói ra, từng từ và với ai, rồi gửi đi để phân tích. Vô số nhân viên phục vụ sẽ trực chờ để vọt ra và cung cấp cho bạn các sản phẩm đã được tính toán để phù hợp với bạn. Đó đại khái là thứ mà bạn trải nghiệm khi sử dụng Facebook, Instagram hoặc các nền tảng khác. 

Trong quán cà phê này, bạn không phải là khách hàng. Bạn là sản phẩm. Vì vậy, chúng ta cần có một quán cà phê nơi chúng ta được phép trả tiền cho dịch vụ mà mình muốn, để được làm một khách hàng đúng nghĩa.

Chúng ta đã chứng kiến toàn bộ cơ sở dữ liệu xung quanh quảng cáo được cá nhân hóa này được đưa vào cơ sở dữ liệu trên internet. Và có vẻ như sẽ cần một số biện pháp can thiệp cứng rắn để ngăn chặn điều đó. Bạn nghĩ chúng ta sẽ đi xa đến đâu trong thập kỷ tới hoặc trong tương lai xa hơn trong lĩnh vực công nghệ, trí tuệ nhân tạo và giám sát?

Nói chung, tôi hy vọng rằng mọi người sẽ nhận ra và cân nhắc việc cung cấp thông tin cá nhân và quyết định cá nhân cho các công ty công nghệ để họ có thể sử dụng và kiếm lời từ việc cho chạy quảng cáo. Chúng ta trả tiền cho dịch vụ và đó là lý do tại sao chúng ta là khách hàng và có quyền kiểm soát. Điều thực sự nguy hiểm hơn nữa đó là ngày càng nhiều người sẵn sàng đánh đổi sự riêng tư đó để nhận lấy sự tiện lợi mà các dịch vụ miễn phí đó cung cấp.

- Nhưng khi mọi thứ đều quá tiện lợi, tôi thấy thật khó để ngồi lại và đọc hết các chính sách về quyền riêng tư và nghiên cứu về những thuật toán đang ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của tôi. Làm thế nào để tôi có đủ động lực để làm điều đó?

Hãy bắt đầu bằng việc suy nghĩ để tìm ra giải pháp. Chúng ta cần lưu ý đến một cơ chế mà các nhà tâm lý học gọi là sự “tăng cường gián đoạn”. Bạn nhận được sự củng cố, chẳng hạn như lượng “Like”, nhưng bạn không bao giờ biết khi nào bạn sẽ nhận được nó. Mọi người tiếp tục quay lại nền tảng và kiểm tra lượt “Like” của họ. Điều đó thực sự tác động lên tâm lý và khiến người dùng lệ thuộc. 

Tôi nghĩ điều quan trọng là mọi người cần phải hiểu rõ những cơ chế như này và cách một người trở nên phụ thuộc. Khi đó, bạn sẽ có thể lấy lại quyền kiểm soát “cuộc chơi” nếu muốn.

(Theo Kanebridgenews)

Dưới đây là 10 thói quen:

1, Suy ngẫm lại những thành công và thất bại trong ngày

Những người thành công không đổ gục trước sai lầm. Thay vào đó, họ suy ngẫm về những gì cần làm, nên làm và những gì không nên làm. Họ tập trung vào những khía cạnh tích cực và ghi nhớ tất cả những gì đã bỏ lỡ để áp dụng cho thành công trong tương lai

2, Thể hiện sự biết ơn

Hãy nghĩ đến những người đã giúp bạn thành công trong ngày và hãy nhớ luôn bày tỏ lòng biết lơn đến họ

3, Viết ra những kế hoạch

Dù bạn đã chuẩn bị đi ngủ, nhưng cũng nên viết ra những mục tiêu ngắn hạn, những kế hoạch cần phải làm ngay, những điều quan trọng cần làm tiếp theo trong hôm sau

4,  Hẹn giờ

Những người có một lịch ngủ và thức cố định thường có nhiều nặng lượng hơn những người khác

5, Gọi cho một người bạn tốt

Gọi cho người bạn thân thiết hoặc gia đình tâm sự về mọi chuyện sẽ khiến bạn có thêm động lực

6, Đọc một cuốn sách hay

Đó là cách "tập thể dục" cho tâm trí của bạn

7, Nói với ai đó rằng bạn yêu họ

Bày tỏ lòng yêu thương ai đó sẽ khiến bạn có thêm quan điểm sống tích cực. Đó cũng là cách cân bằng công việc và gia đình

8, Cầu nguyện hoặc thiền

Đây là cách giúp bạn có tâm trí khỏe mạnh

9, Ăn nhẹ những đồ ăn sau khi đã tham khảo chuyên gia hoặc huấn luyện viên thể dục của bạn

10, Mơ về cuộc đời tốt đẹp nhất của bạn

Điểm chung của những người thành công là họ thường hình dung về cuộc sống mơ ước của họ. Họ cũng nghĩ về những người còn sống hay đã chết, những người đã từng giúp đỡ, yêu thương hoặc truyền cảm hứng cho họ

Bảo Châu (Theo BI)

Trong thời gian qua, chính phủ các nước vùng Đông Á - từ Trung Quốc đến Nhật Bản và Hàn Quốc - đã và đang cố gắng thuyết phục phụ nữ sinh thêm con. Nhưng tới nay, tỷ lệ sinh ở các nước này vẫn không cải thiện.

Bước vào năm mới con rồng, một số lãnh đạo có lẽ đang nuôi hy vọng chứng kiến sự bùng nổ tỷ lệ sinh vì rồng là con vật mang lại điềm lành nhất trong 12 con giáp, và nhiều người tin rằng trẻ sinh năm Thìn có khả năng cao được thành công và may mắn suốt đời.

Không hoàn toàn vô căn cứ

Theo chiêm tinh học Trung Quốc, một số năm không tốt lành cho việc sinh con bằng các năm khác. Chẳng hạn, trẻ tuổi Dần được cho có thể là quá dữ dằn, tuổi Mùi quá nhút nhát, hoặc tuổi Tị quá ranh mãnh. Trong khi đó, năm Đinh Hợi thường tạo cú hích cho tỷ lệ sinh vì trẻ sinh năm này được coi là "heo vàng", sẽ có cuộc đời sung túc.

Nhưng không có năm nào được đón chờ nhiều như năm Thìn, con giáp gắn liền với trí thông minh, sự tự tin và tham vọng. Các cặp vợ chồng có thể chọn thụ tinh trong ống nghiệm hoặc sinh mổ để chọn thời điểm sinh. Số lượng học sinh tuổi Thìn cũng thường lớn hơn, khiến nhà trường phải mở thêm lớp.

Khi năm rồng tới, một số nguyên thủ quốc gia đã lên tiếng. Hôm 10/2, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đã kêu gọi người dân "bổ sung một "tiểu long" vào gia đình mình.

Niềm tin trên không hoàn toàn vô căn cứ. Theo một nghiên cứu năm 2019 sử dụng dữ liệu tại Trung Quốc, người sinh năm Thìn thường đạt điểm cao hơn trong kỳ thi tuyển sinh đại học và thường có trình độ học vấn đại học. Trẻ em gái trong nhóm được nghiên cứu cũng thường cao hơn.

Nhưng theo nghiên cứu này, nguyên nhân dẫn đến những khác biệt trên không liên quan gì đến cung hoàng đạo, mà thực tế là thời gian và tiền bạc mà cha mẹ dành thêm cho trẻ tuổi Thìn.

"Mọi người nghĩ rằng những đứa trẻ tuổi rồng thật đặc biệt và họ muốn có những đứa trẻ đặc biệt. Nên khi sinh ra con, họ đầu tư và mong đợi những điều tuyệt vời từ chúng. Điều này khiến chúng thành công và chu kỳ đó được tiếp diễn", Naci Mocan, Giáo sư kinh tế tại Đại học Bang Louisiana và là một tác giả của nghiên cứu trên, cho biết. "Đó là lý do hiện tượng này diễn ra qua nhiều thế kỷ và thế hệ".

Hy vọng là cú hích

Nhà chức trách tại Trung Quốc đang hy vọng niềm tin về năm rồng sẽ tạo ra cú hích cần thiết cho tỷ lệ sinh. Bệnh viện khắp Trung Quốc trong thời gian qua đã gửi cho các cặp vợ chồng hướng dẫn thời điểm thụ thai sinh con rồng.

"Hãy nhanh chóng nắm bắt những tháng này để chuẩn bị cho em bé một cách khoa học", thông báo từ Bệnh viện Chăm sóc Bà mẹ và Trẻ em Hoàn Đài ở tỉnh Sơn Đông viết.

Zhai Zhenwu, cố vấn Ủy ban Kế hoạch hóa gia đình và Y tế Quốc gia, nói với Times Financehồi tháng 1 rằng, tâm lý ưu ái năm rồng "rõ ràng" của người dân Trung Quốc đồng nghĩa với việc có "hy vọng" về tỷ lệ sinh cao hơn trong năm nay.

Trung Quốc đang trên bờ vực khủng hoảng dân số. Ngay cả khi nước này đẩy mạnh các biện pháp khuyến khích sinh từ năm 2021, thế hệ trẻ vẫn ngại kết hôn và sinh con.

Vào năm 2023, số ca sinh mới giảm năm thứ 7 liên tiếp, xuống còn 9,02 triệu - chỉ bằng một nửa so với năm 2017. Với tốc độ này, 1,4 tỷ dân của Trung Quốc dự kiến giảm xuống chỉ còn hơn 500 triệu người vào năm 2100.

Huang Wenzheng, nhà nhân khẩu học và thành viên cấp cao của Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa ở Bắc Kinh, cho biết: "Niềm tin cho rằng năm rồng mang lại may mắn có thể giúp ích cho một số người".

Cả ông Huang và ông Mocan đều tin rằng năm rồng có thể thúc đẩy số ca sinh mới thêm khoảng 1 triệu, nâng tổng số ca sinh trong năm lên 10 triệu. Tỷ lệ sinh từng có mức tăng đột biến trong những năm rồng trước, như gần 300.000 vào năm 2000 và 900.000 vào năm 2012, theo nghiên cứu của ông Mocan.

Sherry Yang, tư vấn viên chuyên kết nối phụ nữ ở Trung Quốc với các trung tâm hỗ trợ sinh sản ở Kazakhstan, nói đã nhận được nhiều câu hỏi từ khách hàng hơn trong năm ngoái. Một cặp vợ chồng thậm chí  đặt mục tiêu sinh 3. Thông qua thụ tinh ống nghiệm, họ dự kiến sinh ba vào tháng 8, theo bà Yang.

Yếu tố kinh tế vẫn chủ đạo

Ngoài Trung Quốc, các nước và vùng lãnh thổ châu Á khác cũng mong đợi sự ra đời của những "tiểu long".

Bảo mẫu chăm sóc sau sinh Teresa Tan, người làm việc cho doanh nghiệp hoạt động tại Singapore và Malaysia, nói lịch làm việc của mình đã được đặt kín đến hết tháng 9 và số yêu cầu đặt chỗ tăng khoảng 40% so với năm ngoái. "Chắc chắn là đã có tác động", Tan nói.

Cathy Tsai, cố vấn tại Infancix, một trung tâm chăm sóc sau sinh ở Đài Bắc, đảo Đài Loan (Trung Quốc), nói rằng trong vài tháng qua, khách hàng đã đặt phòng ngay khi họ mang thai được 7-8 tuần. Trong khi đó, trong hầu hết những năm trước, các bà mẹ thường đợi đến khoảng 12 tuần mới đặt chỗ.

Mak Ling-ling, một thầy bói nổi tiếng ở Hong Kong, kể mình cũng nhận được nhiều câu hỏi hơn về việc có con trong năm nay.

"Mọi người có chút gấp gáp cố sinh con rồng", bà Mak nói. "Hoàng đạo vẫn có ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ sinh của người Trung Quốc".

Nhưng theo một số chuyên gia, nền kinh tế có thể là yếu tố chính ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh hơn là cung hoàng đạo.

Dựa trên các nghiên cứu ở Hong Kong, Poh Lin Tan, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trường Chính sách công Lee Kuan Yew, Đại học Quốc gia Singapore, nhận định: "Nghiên cứu cho thấy việc sinh con dựa trên năm con giáp thường chỉ ảnh hưởng đến thời điểm thay vì số con của một gia đình. Do đó, nó có thể không giúp giải quyết được vấn đề tỷ lệ sinh thấp".