Đáp án môn Toán thi tốt nghiệp THPT 2020

Từng bị tẩy chay vì viết châm biếm!

- Với quyển sách thứ 3 ‘Bi hài kịch - sắc màu làm nên cuộc sống’, anh muốn gửi gắm điều gì ở tác phẩm này?

Tôi lấy nguồn cảm hứng từ những bạn trẻ sống và làm việc xa quê cho tác phẩm. Sách được viết theo hướng trào phúng, châm biếm – thể loại thế mạnh tôi theo đuổi bấy lâu nay. Tôi muốn gửi gắm tiếng cười còn đằng sau đó là suy ngẫm về cuộc sống. 

Qua mỗi trang sách, tôi chia sẻ trải nghiệm, vốn sống có được, từ đó lan tỏa đến bạn đọc. Cuộc đời đôi khi trái khoáy, bất như ý, chỉ cần chúng ta biết vượt lên hoàn cảnh, khiêm nhường, nhẫn nại sẽ giúp bạn đạt được mục tiêu, lý tưởng sống. 

- Anh có gặp khó khăn gì khi tiếp cận và khai thác mảng đề tài châm biếm?

Lĩnh vực này nhạy cảm và không dễ dàng gì để số đông tiếp nhận. Việc viết làm sao để không xúc phạm người khác mà vẫn khéo léo nêu được vấn đề nóng bỏng, thời sự với tôi vẫn là một hành trình cần học hỏi liên tục.

Tôi quan niệm châm biếm chỉ đơn thuần là đả phá cái tiêu cực, lạc hậu và sai trái để đưa cuộc sống về hướng tốt đẹp hơn. Thay vì quát nạt hay chửi mắng, chúng ta chọn nhìn nó theo góc hài hước, vừa cười song cũng vừa tự sửa mình, đó là cái hay của châm biếm. 

- Anh cũng nhận không ít lời phê bình, thậm chí miệt thị vì các bài viết của mình?

Tâm lý chung của mọi người khi nhận chuyện nhạy cảm, tiêu cực chắc chắn không thoải mái. Do đó, cách họ phản ứng lại bằng ngôn từ hay hành động là điều dễ hiểu. 

Tôi nhớ một lần có người giễu cợt “không thích ăn món ăn Ấn Độ vì hôi mùi cà ri”. Tôi bảo ai cũng có mùi riêng, như “người Việt Nam cũng có mùi nước mắm”. Hay đề cập chủ đề tế nhị như trộm cắp, cướp giật… ngay sau đó tôi bị một số cộng đồng mạng chỉ trích, họ bảo tôi là Tây, không thể hiểu biết sâu về người Việt. Có người đòi “tẩy chay, ném đá ông Tây này”. 

Tất nhiên tôi cũng lắng nghe, nhìn nhận và sửa sai vài điều bản thân chưa hoàn thiện. Công việc này đòi hỏi sự tinh tế và hiểu biết về văn hóa, con người mà không phải lúc nào tôi cũng làm tốt.

- Văn hóa giữa các vùng miền có nhiều sự khác biệt, điều này có là rào cản của anh trong quá trình truyền tải câu chữ đến người đọc?

Tôi viết tiếng Việt bằng những gì đã được nghe, đọc và học được trong nhiều năm qua. Đúng hơn nó là văn giao tiếp hơn là văn viết. Tôi cố gắng viết đơn giản, không cầu kỳ, để mọi người có thể hình dung điều mình đề cập. 

Người Việt Nam có câu “Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp Việt Nam”,tôi thấy rất đúng. Tôi vẫn đang cố gắng hoàn thiện và sửa lỗi mỗi ngày. Tôi không tự nhận là nhà văn vì để viết hay như họ chắc lâu lắm mới có thể đạt được. 

Jesse Peterson từng đi lính. Khi trở về, anh quyết định 'làm lại cuộc đời' khác. 

Đã có lúc tôi được người ta rao với mức giá 1 triệu USD để bán sang Taliban 

- Khái niệm chiến tranh xa lạ với người trẻ hiện nay nhưng Jesse Peterson đã từng bước qua cuộc chiến. Điều này hẳn thay đổi quan điểm cuộc sống của anh?

Tôi có quãng thời gian đi lính ở Afghanistan. Đó cũng là những năm tháng đau khổ nhất với tôi. Chứng kiến từng người đồng đội ra đi, tật nguyền, tôi như sụp đổ. Đã có lúc tôi được người ta rao với mức giá 1 triệu USD để bán sang Taliban. 

May mắn trở về từ chiến trường, nhân sinh quan tôi thay đổi rất nhiều. Tôi nhìn nhận rõ ràng hơn giá trị sự sống – cái chết và trân trọng từng giây phút hơn bao giờ hết. 

Một số cựu chiến binh như tôi thường không thoát ra được ám ảnh về chiến tranh, thậm chí bị điên. Tôi không muốn mãi mắc kẹt ở Canada vì như thế sẽ không vượt qua được ám ảnh quá khứ. Đó là lý do tôi chọn rời Canada, bắt đầu mọi thứ ở một nơi mới. 

- Từng tuyệt vọng vì công việc, cuộc sống không như ý, điều gì giúp anh vượt qua?

Sau Covid-19 tôi gặp khó khăn về giấy phép lao động. Có giai đoạn tôi phải sống ở Campuchia vì không có giấy tờ. Sau đó, tôi vay tiền mọi người thực hiện đủ các thủ tục để được ở lại Việt Nam. Quãng thời gian ấy khó khăn, từ kinh tế đến tinh thần, sức khỏe. 

Nhờ thiền, suy nghĩ tích cực giúp tôi vượt qua. Cuộc đời chỉ ý nghĩa khi bạn có thể trân trọng khoảnh khắc tươi đẹp trước mắt. Tôi chọn thích nghi, làm bạn với nghịch cảnh. Mỗi ngày tôi tự nhủ cố gắng tiết kiệm, giữ sức khỏe thật tốt và tinh thần lạc quan.

- Hơn 10 năm, điều gì ở Việt Nam giúp anh chọn và gắn bó với nơi này?

Tôi nghĩ mình và nơi này có nhiều duyên nợ, nó cứ thế kéo tôi ở lại, gắn bó và đã sống với tâm thế một người Việt suốt nhiều năm qua. 

Tôi sống ở nhiều nơi, từ Thái Bình, Hà Nội và hiện là TP.HCM. Thế nên cũng có thể gọi Việt Nam như một phần quan trọng của đời Jesse. Tôi cũng trải qua nhiều công việc: đi dạy tiếng Anh ở trung tâm, dạy kèm, tác giả viết báo, viết văn và hiện đang ấp ủ cho vai trò biên kịch phim điện ảnh.

Tôi luôn quan niệm “nhập gia tùy tục”. May mắn những hàng xóm dễ thương và một vài người bạn tốt bụng đã giúp tôi hòa vào cuộc sống dễ dàng hơn. Tuổi tôi cũng không còn trẻ để bôn ba đi đó đây. Nếu để đánh đổi các mối quan hệ hay niềm vui hiện tại, tôi thấy không xứng đáng. 

- Nhiều tác giả ở Việt Nam hay than thở khó sống bởi nghề viết, anh thì sao?

Thu nhập nhờ viết lách không đủ sống, đó là điều chắc chắn. Tiền lương tôi kiếm được không cao, chỉ đủ sinh hoạt phí hằng tháng, thậm chí nghèo là đằng khác (cười). 

Tôi vẫn đang thiếu nợ và đang cật lực “cày” để trả món nợ đã vay. Tôi quan niệm hạnh phúc là làm công việc yêu thích chứ không phải làm để kiếm tiền. Với một người đàn ông hơn 40 tuổi, tôi thấy mọi thứ xung quanh cơ bản là ổn. 

- Được biết bạn gái anh cũng là người Việt?

Chúng tôi tìm hiểu và quen nhau được vài tháng. Bạn gái cũng làm trong ngành mỹ thuật, cùng là dân sáng tạo nên rất hiểu và thông cảm cho công việc của tôi. Nhu cầu cuộc sống của chúng tôi không quá cao nên mọi thứ cũng thoải mái, không áp lực, gò bó. 

Ở tuổi này rồi tôi cũng mong sớm ổn định, như một tổ ấm chẳng hạn. Tôi dự tính sẽ kết hôn trong vòng 2 năm tới. Tôi và bạn gái cũng đang cố gắng vì mục tiêu chung của cả hai. 

Hồi nhỏ ông không định đi theo nghệ thuật, nếu như không có anh ruột là nghệ sĩ Nguyễn Ánh cùng người bạn là đạo diễn Nguyễn Thành không túm được ông khi đang trốn trong xó nhà để bắt đi tập kịch chuẩn bị diễn ở Nhà hát Lớn Hà Nội. Tất Bình theo anh đi tập rồi cùng nghệ sĩ Yên Sơn, Minh Hoa… vào vai Kim Đồng và những em bé thôn Nà Mạ.

Sau đó, Tất Bình vào học trường Nghệ thuật sân khấu (giờ là Đại học Sân khấu & Điện ảnh Hà Nội) cùng Hồng Dương, Hoàng Mai, Bằng Thái, Lê Hùng, Minh Thủy, Anh Dũng... và trở thành lớp trưởng. Đây là lứa học sinh kịch nói thứ hai (1968–1971) sau lứa thứ nhất là các nghệ sĩ lão làng Doãn Hoàng Giang, Đoàn Dũng, Thế Anh, Trọng Khôi, Nguyệt Ánh, Văn Hiệp...

Sự nghiệp sân khấu của NSƯT Tất Bình khá truân chuyên vì hoàn cảnh gia đình. Ông thay đổi chỗ làm liên tục sau khi tốt nghiệp khoa Kịch nói (khóa II 1968-1971). Đầu tiên là Đoàn kịch Quảng Ninh (2 năm), tiếp đó là Đoàn kịch Công an Hà Nội (7 năm) và Nhà hát Tuổi trẻ (10 năm). Có thời gian, nghệ sĩ còn tham gia Đoàn kịch Yên Bái.

Ở sân khấu nào Tất Bình cũng thể hiện là nghệ sĩ hàng đầu và luôn được phân vai chính. Ngoài vóc dáng cân đối cao ráo và gương mặt điển trai, Tất Bình còn có giọng nói thiên phú trầm ấm, vang rền, giàu cảm xúc nên được mời đi lồng tiếng cho vai chính ở phim nhựa.

Đây là cơ hội hiếm có để Tất Bình làm quen với diễn xuất của điện ảnh. Muốn lồng tiếng cho nhân vật, nghệ sĩ phải diễn xuất chân thực qua giọng nói. Đôi khi phải "tua" phim nhiều lần để "căn" trúng với khẩu hình và âm thanh phát ra, đây cũng là khâu luyện nghề khá công phu. Nghệ sĩ Tất Bình từng tâm sự: "Tôi nấp sau lưng nhiều tài tử của điện ảnh Việt Nam như Hà Văn Trọng, Bùi Bài Bình, Vũ Đình Thân, Đặng Lưu Việt Bảo...".

Ông âm thầm diễn xuất tâm trạng nhân vật từ cuối thập niên 1970 đến đầu thập niên 1990. Có tới dăm bảy chục vai chính và phụ rất sinh động và sâu sắc qua giọng nói của nam nghệ sĩ. Thậm chí Tất Bình còn được mời đi lồng tiếng ở nước ngoài trong phim Tọa độ chết. 

Thật bất ngờ, Tất Bình được đạo diễn Trần Phương mời đóng vai chính là cán bộ thanh tra chống tội phạm tên Phương trong Hy vọng cuối cùng(1981), là một trong những phim đầu tiên chống tham nhũng. Vai diễn mang đến cho ông giải thưởng Bông Sen Vàng, hạng mục Nam diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ VI năm 1983. Sau thành công của vai Phương, Tất Bình được đạo diễn NSND Đặng Nhật Minh mời đóng vai chính trong phim Thị xã trong tầm tay.

Đầu năm 1991, nghệ sĩ Tất Bình rời xa ánh đèn sân khấu chuyển sang Hãng phim truyện I mà sau này ông làm Giám đốc cho đến khi về hưu.

Dòng phim thị trường xuất hiện ồ ạt cùng với sự ra đời của Trung tâm sản xuất phim truyện Truyền hình (VFC) trong giai đoạn đầu thập niên 1990. Nghệ sĩ Tất Bình không nằm ngoài dòng chảy thời cuộc đó, sản phẩm đầu tay ông dàn dựng cho truyền hình là Cuốn sổ ghi đời (1994).

Bộ phim ra đời được sự đón nhận đặc biệt của khán giả. Ngay sau đó ông được Giám đốc Khải Hưng giao cho trọng trách làm phim dài tập đầu tiên Những người sống bên tôi(1995). Bộ phim nhận được 3 giải thưởng trong cuộc bình chọn của khán giả: Phim hay nhất, Nam diễn viên xuất sắc nhất (Quốc Tuấn) vàNữ diễn viên xuất sắc nhất(Lan Hương). Đây là cuộc đồng hành đầu tiên và rất thành công của nghệ sĩ Lan Hương với chồng trong phim truyền hình. Tất Bình được nhận danh hiệu NSƯT năm 2000.

Suốt chặng đường dài hơn 40 năm đeo đuổi nghệ thuật, NSƯT Tất Bình đã làm hàng ngàn tập phim. Sau đạo diễn phim Huyền sử thiên đô(2009) ông về hưu nhưng vẫn chưa rời xa điện ảnh và truyền hình. NSƯT Tất Bình tiếp tục những dự án phim và kể cả làm diễn viên đóng vai phụ. Đầu năm 2021, ông xuất hiện trong vai một bí thư cấp tỉnh về hưu trong phim Sinh tử.  

Hai cô con gái của ông là Đặng Diệu Hương và Đặng Thiếu Ngân cũng say mê viết kịch bản truyền hình. Phim Sống chung với mẹ chồng(tác giả Đặng Thiếu Ngân) được khán giả đón nhận khá sôi nổi. NSƯT Tất Bình cũng tham gia đóng phim do các con viết kịch bản. 

... và khiếm khuyết lớn nhất là "quá yêu vợ"

Chuyện tình đẹp như mơ và cuộc sống hôn nhân hạnh phúc giữa NSƯT Tất Bình và NSND Lan Hương được nhiều người ngưỡng mộ. Họ đã đi cùng nhau những chặng đường chông gai và cùng nhau gặt hái những thành quả cả trong nghệ thuật lẫn cuộc đời.

Vóc dáng nhỏ nhắn, gương mặt xinh đẹp cùng đôi mắt to nên NSND Lan Hương từ những thập niên 1980-90 đã cực kỳ nổi tiếng. Nữ nghệ sĩ được khán giả biết đến ngay từ lúc mới 10 tuổi khi tham gia bộ phim Em bé Hà Nội.

Lúc công tác tại Nhà hát Tuổi trẻ (Hà Nội) năm 16 tuổi, Lan Hương lần đầu biết đến đạo diễn Đặng Tất Bình. Khi đó, Tất Bình là diễn viên đoàn kịch Công an Hà Nội, được giám đốc nhà hát - đạo diễn Hà Nhân - mời về làm việc. Nữ nghệ sĩ xưng cháu, gọi đạo diễn là chú vì Tất Bình hoạt động chuyên nghiệp, còn Lan Hương mới học năm hai ở Nhà hát Tuổi trẻ. Có lần, đạo diễn gọi Lan Hương là "công ty nghe nhìn", vì hễ có ai nói gì cũng chăm chú lắng nghe.

NSƯT Tất Bình được lòng nhiều người do thông minh, tốt bụng, có khiếu nói chuyện hài hước. Tuy nhiên, đôi lúc Lan Hương không thích ông do bản thân ít nói, trầm tính, còn Tất Bình xởi lởi, hay đùa. Quen biết cả quãng thời gian dài nhưng mãi đến năm 1987, cặp đôi mới tìm hiểu rồi quyết định không cưới, sống chung khi hai bên đều có con riêng, xuất phát từ sự đồng cảm và trân trọng hoàn cảnh của nhau. Khi đó, nghệ sĩ Lan Hương 24 tuổi, kém Tất Bình 14 tuổi.

Chia sẻ với VietNamNet, nữ NSND cho biết: "Sống với anh Tất Bình từ năm 1988 đến nay, trong ngần ấy năm, va chạm, xô bát, xô đũa không ít nhưng nhờ cái duyên vợ chồng nên mọi việc lại đâu vào đấy. Chúng tôi chưa từng ngồi thỏa thuận anh hay em phải thế này thế kia nhưng rồi qua năm tháng vẫn sống lựa theo nhau. Ví dụ tôi rất tôn trọng những thú vui của chồng, luôn để cho anh ấy có những khoảng không gian riêng".

NSND Lan Hương tâm sự: "Cuộc sống chúng tôi không hề lãng mạn. Có thể tôi có chút lãng mạn hơn nhưng ông xã thì không. Sự lãng mạn của hai người nếu có, khi sống chung sẽ bị tiêu diệt rất nhanh trong cuộc sống vợ chồng. Sự lãng mạn chỉ điểm xuyết một chút cho cuộc sống thăng hoa thôi còn cuộc sống hôn nhân là cơm áo gạo tiền, là con cái...".

Gần đây, nghệ sĩ Lan Hương chăm chỉ khoe ảnh của hai vợ chồng trên trang cá nhân. Nữ nghệ sĩ tiết lộ, nguyên nhân là bởi ông xã "chịu hợp tác" hơn trước. Cặp đôi nghệ sĩ tài năng dành trọn vẹn thời gian bên nhau, cùng tham dự các kỳ liên hoan phim, du lịch, khám phá nhiều điểm đến thú vị... 

NSND Lan Hương trong phim "Những người sống bên tôi":

(Ảnh, clip: FBNV, tư liệu)

Thiên Di(tổng hợp)